Materiały pisarskie. Pergamin.

Pergamin, łac. membrana pergamenea (błona pergamońska) produkowany był z skór owczych, cielęcych i koźlęcych, natomiast welin, bardzo cienki i delikatny rodzaj pergaminu, używany do kaligrafowania modlitewników, otrzymywano z skór embrionów jagnięcych. Wyróżniamy dwa gatunki pergaminów:

1.        charta italica – cienki, południowy występujący głównie we Włoszech, Hiszpanii i południu Francji. Pisano na nim tylko z jednej strony i tylko po jednej stronie był gładzony i kredowany;

2.        charta theutonica – gruby, występujący na północ od Alp, produkowany ze skór cielęcych. Gładzony i kredowany po obu stronach, zapisywany po obu stronach.

            Produkcja pergaminu wyglądała następująco:

Rzemieślnik przy pracy nad pergaminem. Ci nous dit (Musée Condé 26, fol. 69v), XIV wiek.
Źródło: http://www.photo.rmn.fr/LowRes2/TR1/OECPH3/06-504074.jpg 

skóry umieszczano na kilka dni w dole, którego wypełniano gaszonym wapnem. Po wyciągnięciu płukano je wodą bieżącą i rozpinano na ramach. Następnie oczyszczano skóry z sierści, resztek mięsa i tłuszczu, pozostawiano do wyschnięcia. Po wyschnięciu nacierano je kredą i wapnem a także wygładzano pumeksem. W końcowym procesie produkcji nasączano pergamin woskiem i klejem aby zapobiec rozlewaniu się atramentu. Na zamówienie pergamin był barwiony na kolor żółty, niebieski, purpurowy i czarny jak np. Czarne Godzinki, Brugia ok. 1480 rok.

Czarne Godzinki, Brugia, ok. 1480 rok.
Źródło: http://www.themorgan.org/collections/works/BlackHours/manuscript.asp?page=22

            Początkowo pergamin wyrabiali zakonnicy na własny użytek, z biegiem czasu produkcją zajęli się świeccy rzemieślnicy tzw. pergaminiści na użytek uniwersytetów, kancelarii dworskich lub osób świeckich. W Polsce pierwsi pergaminiści działali w Krakowie ok. 1396 roku, było to związane prawdopodobnie z odnowieniem Uniwersytetu Jagiellońskiego. W XV w. najwięcej pergaministów pracowało we Wrocławiu, Gdańsku i Poznaniu.

            Pergamin był drogi i bardzo często starano się użyć go niejednokrotnie. Zapisane arkusze oczyszczano pumeksem, ostrym narzędziem lub zmyć atrament moczono pergamin w mleku, następnie nanoszono nowy tekst. Tego typu pergamin zwany był palimpsestem.

Palimpsest, Codex Carolinus, VI lub VII wiek.
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Codex_Guelferbytanus_Weissenburgensis_64_folio_280_recto.JPG

Skryba kupujący pergamin, Royal Library. Ms. 4, 2o f. 183v.
Źródło: https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg1N_YxDjSnTHgKVvFNMvxu1PPXW3Z95o9X6ryYZAh83B8Pz7Y3tXoCVi0NAenFgec6eAsEmXhD49zOqAP_tENyOLnAXsUZcDx031aDeudgkAdlxMMoO04bQcR1Flx-4LGDeveGi0DJ56W_/s1600/1a+Scribe+buys+parchment%25
2BCopenhagen%252C%2BRoyal%2BLibrary.%2BMs.%2B4%252C%2B2o%2Bf.%2B183v..jpg

Film przedstawiający współczesną produkcję pergaminu metodą tradycyjną: