Geneza słowa „papier” wywodzi się od
innego materiału piśmienniczego, jakim był wspominany wcześniej papirus, z
którym papier nie ma nic wspólnego poza tym, że oba są materiałami służącymi do
zapisku myśli ludzkiej. Pierwszy papier powstał w Chinach około 105 r.n.e, za
czasów dynastii Han, a wynalazł go chiński kancelista cesarza, Cao Lun, który
prowadził liczne eksperymenty, by wynaleźć materiał pisarski tańszy od
jedwabiu. Do Europy papier trafił dzięki Jedwabnemu szlakowi, który łączył
Europę oraz Azję. Przebiegał on przez Azję Środkową, Persję, Egipt, Afrykę oraz
Hiszpanię, gdzie w 1154 roku zbudowano pierwszą, europejską papiernię.
Początkowo Europejczycy przejęli papier od Arabów ale szybko zapragnęli
wytwarzać i udoskonalać własny. Pierwszy prawdziwie europejski papier powstał w
Walencji w 1144 roku, natomiast za najstarsze papierowe rękopisy powszechnie
uważa się Breviarium i Missalemo zarabicum, których przepisania
dokonano przez 1036 rokiem w klasztorze o nazwie San Domingo, nieopodal Burgos.
W Hiszpanii powstały także pierwsze papiernie, które zostały założone w XII i
XIII wieku (a więc jeszcze przed rokiem 1150). Kolejne powstawały we Włoszech
(przed 1230 r.), a od XIII wieku zaczęły powstawać już na terenie całej Europy.
Za najstarszą papiernię europejską uważa się papiernię w Fabriano (Hiszpania)
powstałą w 1268 roku. Europejczycy, podobnie jak Arabowie, Koreańczycy i
Japończycy, chcieli dodać do wynalazku, jakim był papier coś własnego. To
właśnie w papierni w Fabriano dokonano trzech zasadniczych innowacji
dotyczących wytwarzania tego surowca. Pierwsza dotyczyła rozdzielania włókien,
które teraz przestały być rozdzielane ręcznie (jak to czynniki Arabowie).
Proces ten zaczęto wykonywać za pomocą specjalnie przeznaczonej do tego maszyny
o nazwie „Pila a Magli”, co znacznie usprawniło i przyspieszyło produkcję
papieru. Kolejnymi wprowadzonymi zmianami były: użycie żelatyny zwierzęcej,
jako środka spajającego włókna oraz wyposażenie papierowej karty w znak wodny,
który umożliwiał dokładną identyfikację papierni i był poświadczeniem jakości.
W 1325 roku papier do Polski
przywieźli poborcy papiescy. Później zaczęła go używać kancelaria królewska w
Krakowie na Wawelu. Pierwszym polskim kodeksem spisanym na papierze w 1339 roku
jest Kodeks Kapituły Krakowskiej.
Pierwsza papiernia w Polsce zaczęła działać w 1420 roku w Gdańsku, następne
1491 rok we Wrocławiu, 1493 rok w Prądniku Czerwonym. Wszystkie papiernie były
budowane nad wartką wodą, gdyż musiały być napędzane kołami wodnymi. Młyny
papiernicze miały budowę zbliżoną do młynów zbożowych.
Podstawowym
materiałami z których wytwarzano papier były szmaty lniane, konopne i
bawełniane. Z białych szmat wytwarzano papier lepszy gatunkowo, a z kolorowych
gatunkowo gorszy. Szmaty były bielone na słońcu i odcinano szwy. Wybielone i
pocięte szmaty moczono w wodzie wapiennej w kadziach i poddawano procesowi
butwieniu. Za pomocą stępy miażdżono i rozwłókniano masę. Masę przelewano do kadzi z gorącą wodą
podgrzewanych piecami. Arkusze formowano za pomocą sit papierniczych. Były to
ramy prostokątne z drewna wzmacniane listwami. Rozpinano na nich sieć drucików
biegnących równolegle do dłuższego boku ramy w odstępie 1 milimetrów i
grubszych drutów prostopadłych w odstępie kilku centymetrów. Na siatkę
umieszczano filigran z drutu lub blaszki. Są one bardzo pomocne przy określeniu
daty i miejsca, gdzie powstawały niedatowane rękopisy. Podczas procesu
czerpania na sito nakładano większą ramę pełniącą funkcję ogranicznika, był to
format arkusza: od 230x350 mm do 500x740 mm, natomiast papier królewski w
Polsce zwany regałowym (łac. regalis) miał wymiary 672x480 mm, a medianowy
576x308 mm. Masę papierniczą czerpaną sitem potrząsano nad kadzią, aby pozbyć
się nadmiaru wody a następnie układano pomiędzy dwie warstwy filcu.
Kilkadziesiąt tak przygotowanych arkuszy układano w drewnianej prasie i
zgniatano aby pozbyć się wody która pozostała jeszcze w masie. Powstałe arkusze
nasączano klejem zwierzęcym poprzez maczanie w roztworze lub dolewano kleju
bezpośrednio do masy papierniczej, gdyż papier był kruchy i porowaty. Suszono
je na wolnym powietrzu. Końcowym etapem obróbki papieru było gładzenie go za
pomocą młota mechanicznego.[1]
 |
| Czerpanie papieru. Jost Amman: Eygentliche Beschreibung aller Stände auff
Erden, hoher und nidriger, geistlicher und weltlicher, aller Künsten,
Handwercken und Händeln. 1568 rok. Źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/30/De_St%C3%A4nde_1568_Amman_024.png |
Współczesna produkcja papieru czerpanego:
Firma produkująca papier czerpany metodą tradycyjną.
Sama kupuję od nich papier i z czystym sumieniem mogę go polecić. Rewelacyjnie maluje się na nim gwaszami, kaligrafuje i bardzo ładnie wychodzą na nim wydruki atramentowe. Używam go również jako wyklejki w oprawianiu książek. W inny sposób go jeszcze nie testowałam. Papier jest impregnowany co sprawia, że naniesiona na jego powierzchnię kropelka wody spływa nie robiąc uszkodzeń w strukturze papieru.
[1] B. Szyndler: I książki mają swoją historię. Warszawa 1982, s. 43-47.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz