Oprawianie manuskryptów

           Oprawienie manuskryptu było ostatnim etapem jego produkcji. Wcześniej jednak należało zebrać zapisane składki i sprawdzić poprawność przepisanego tekstu, a także miniatury. W księgach znajdujemy deklaracje, że zostały one starannie sprawdzone i przez kogo.

            Po sprawdzeniu introligator przystępował do zszywaniu luźnych składek tekstu tworząc zwarty blok książki.  Do zszywania używano ostrych nici (np. z jelit) które mogły przetrzeć karty papieru lub pergaminu, dlatego były one wzmacniane przez przykładanie grubszego sznura lub wąskiego kawałka skóry (rzemienia) wokół którego okręcano nić, są to tak zwane zwięzy. Do tylnej okładziny przymocowywano je paskami ze skóry, a grzbiet wzmacniano jeszcze przez naklejenie pasków z pergaminu. Po nałożeniu skóry (np. koźla, cielęca, sarnia lub wołowa), pergaminu lub materiału (np. jedwab lub aksamit jedwabny) w miejscach tych na grzbiecie księgi tworzyły się wypukłości tzw. garbiki.

Zwięzy książki.
Źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Binding_Spine_removed.jpg/220px-Binding_Spine_removed.jpg 

Zwięzy i wypukłości na grzbietach książek.
Źródło: http://www.ulicaczytelnicza.info/sites/default/files/oprawa_slajd.jpg 

Aby ochronić tekst przed wytarciem między blokiem a oprawą dodawano puste karty ochronne pergaminowe lub papierowe Dla dodatkowego wzmocnienia grzbietu księgi, poza nićmi, które łączyły składki w zwarty blok, tworzono kapitałkę, było to szycie na dodatkowym zwięzie. Miała służyć ochronie brzegów składek.

Kapitałka.
Źródło: http://www.ulicaczytelnicza.info/obrazki/muzeum/oprawa/kapitalka.jpg

Pierwotnie okładziną bloku książki rękopiśmiennej były deski, które pokrywano tkaniną, skórą lub pergaminem a w luksusowych zamówieniach pokrywano oprawą złotniczą (zwana również oprawą ołtarzową). Do bogatych opraw zatrudniani byli złotnicy, którzy używali metali i kamieni szlachetnych, a także kości słoniowej i emalią. Przez złotników wykonywane były także klamry, które zabezpieczały karty przed wyginaniem się i odkształcaniem. Ciężkie oprawy nie musiały posiadać klamer, gdyż sam ich ciężar prostował karty. Wyróżniamy różne sposoby umieszczania klamer: na dłuższej krawędzi oprawy dwie klamry i po jednej na górze i dole księgi (Włochy, Hiszpania) lub tylko dwie klamry na dłuższej krawędzi (pozostałe kraje europejskie). Skórę oprawy  zdobiono dodatkowo tłoczeniami, złoceniami, plakietami a także metalowymi okuciami i guzami, które miały również zadanie ochronne oprawy przed wytarciem. Inni rzemieślnicy jak na przykład kowale wykonywali łańcuchy którymi księgi były przymocowane do klasztornych pulpitów lub do regałów.

Oprawa złotnicza.
Źródło: http://www.ulicaczytelnicza.info/obrazki/muzeum/oprawa/zlocona.jpg 

            W średniowieczu wyróżniamy typy opraw:

 v  oprawy mnisze, które charakteryzowały się oszczędnością skóry pokrywając nią grzbiet książki i połowę desek;

Oprawa mnisza z 1548 roku.
Źródło: http://www.ptpn.ig.pl/oprawy/111/30606%20III,%20a.JPG

 v  oprawy sakwowe stosowane do oprawy książek małych formatów. Płat skóry dolnego brzegu książki pozostawiano dłuższy na tyle aby związać go w węzeł, co tworzyło formę sakwy. Był to uchwyt do noszenia książki za pasem lub w ręku;

Oprawa sakwowa.
Źródło: http://jewishphilosophyplace.files.wordpress.com/2013/06/medieval-book-bag-2.jpg

 v  oprawy płaszczowe miały formę dużych płatów skóry przyszywanych do oprawionych książek, którymi były szczelnie okrywane w celu ochrony przed zła pogodą. Zdarzało się, że odcinano nadmiar skóry, gdy książka trafiała na półkę, np. do biblioteki;

Oprawa płaszczowa wykonana na wzór oryginału z XV wieku.
Źródło: http://www.medieval-market.com/img_m/book_type2_0.jpg

 v  oprawy kopertowe charakteryzują się wydłużeniem dolnej oprawy, która jest zawijana na górą oprawę w formie koperty.

Oprawa kopertowa.
Źródło: http://www.ulicaczytelnicza.info/obrazki/muzeum/oprawa/kopertowa_1.jpg