 |
| Robin George Collingwood Źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Robin_G._Collingwood.jpg |
Odtwórstwo
historyczne (re-enactment) było już znane na początku XX wieku. Brytyjski
filozof i historyk Robin George Collingwood (1889 – 1943)[1] interesował się poznaniem
i świadomością historyczną[2]. Uważał,
że: [...] Wyjaśnianie minionych
zdarzeń dokonuje się dzięki dwóm procedurom: 1) interpretacja źródeł historycznych,
i 2) odtwarzanie (re-enactment) myśli minionych jednostek. Obie procedury
przeplatają się w badaniu historycznym i uzupełniają. Na podstawie źródeł
historycznych i całej swojej wiedzy pozaźródłowej historyk rekonstruuje
sytuacje, cele i akty myśli działających jednostek. Aby to było możliwe,
niezbędny jest pewien rodzaj wmyślenia się w sytuację tamtej jednostki i
powtórzenie jej myśli w umyśle historyka. Owo powtórzenie [jest] (...)
warunkiem wstępnym samego poznania historycznego.[3]
Według
Collingwooda re-enactment jest to odtwarzanie myśli refleksyjnej i posiada dwa
znaczenia:
- aktywność historyka dokonującego pomyślenia na nowo (re-think) myśli swych postaci[4],
- pewne konieczne warunki myślenia i poznania historycznego, warunki, które muszą być spełnione, aby historyk mógł uzyskać wiedzę o działaniach minionych postaci przez odtwarzanie ich myśli.[5]
Ważnym
elementem rekonstrukcji historycznej jest analiza sytuacji na podstawie
dokumentacji lub innych pozostałości z przeszłości. W
skrócie re-enactment jest „analizą
transcendentalną[6] myślenia i poznania historycznego”[7].
Rekonstrukcje
pojmowano, w krajach anglojęzycznych, jako inscenizację bitew z przeszłości, na
podstawie dostępnych źródeł, z udziałem publiczności. W skład rekonstrukcji
wchodzi także odtwórstwo życia codziennego lub innych ważnych nie militarnych
wydarzeń historycznych.[8]
Badaniem zjawiska odtwórstwa
historycznego zajmuje się również Michał Bogacki[9],
który rekonstrukcję historyczną definiuje jako zbiór działań, podczas których uczestnicy odtwarzają w strojach i za
pomocą artefaktów wytworzonych współcześnie, względnie oryginalnych, konkretne
wydarzenia z przeszłości (najczęściej bitwy) lub różnorodne aspekty życia w
wybranym okresie historycznym[10].
Jednak przedstawiona definicja jest ogólna i dotyczy prezentacji przedmiotów,
architektury, strojów, życia codziennego, a także bitew historycznych z
udziałem publiczności. Podobnie jak Collingwood Bogacki uważa, że tego typu
działania powinno się nazywać odtwórstwem historycznym. Wyznaczył kryteria
działań odtwórczych:
- stosunek do nauk odtwórczych:
v działalność
ludzi z wysokim poziomem wiedzy specjalistycznej, mająca charakter badań
eksperymentalnych,
v działania
amatorów.
- zakres odtwarzanej przeszłości:
v wytwarzanie
dawnych przedmiotów,
v odtwarzanie
grup społecznych takich jak na przykład: zakonów, bractw czy chorągwi
rycerskich, oddziału wojska itp.
v historyczne
inscenizacje,
v imprezy
złożone, czyli odtwórstwo wydarzeń historycznych.[11]
W XXI wieku poza stowarzyszeniami,
których członkowie w wolnym czasie parają się rekonstrukcją wydarzeń mających
miejsce w przeszłości i potwierdzonych dokumentacją historyczną, funkcjonuje
wiele grup miłośników historii szerzących wiedzę w sposób komercyjny, np. przez
pokazy w szkołach i dla innych instytucji, warsztaty o różnej tematyce
historycznej. Grupy te zajmują się raczej tzw. living history, a nie
rekonstrukcją w rozumieniu Robina Collingwooda. Pojęcie living history
definiuje w swojej pracy licencjackiej Grzegorz Nawrat: [...] Terminem living history
określa się imprezy, które nie odwołują się do konkretnego wydarzenia z
przeszłości, a jedynie w ogólny, fikcyjny sposób wykorzystuje historyczny
materiał. Tematem może być na przykład przedstawienie fikcyjnego przebiegu dnia
w średniowieczu albo budowa germańskiego domu.[12] Rekonstrukcja
i living history często się przenikają.
 |
| Parada w wiernie zrekonstruowanych strojach z XV wieku Źródło: http://www.montes.pl/Montes17/montes_nr_17_111.htm |
Pierwsze inscenizacje historyczne
miały miejsce już w Cesarstwie Rzymskim, było to przedstawienie męki i śmierci
Jezusa Chrystusa. Wesele w Landshut jest najstarszą i największą cykliczną
rekonstrukcją organizowaną od 1903 roku. Jest to przedstawienie wesela Jadwigi
Jagiellonki i Jerzego Bogatego (Landshut 1475 rok)[13] . W czasie imprezy
publiczność ogląda paradę przy muzyce dawnej datowanej na okres wesela, uczestnicy ubrani są w starannie odtworzone
uzbrojenie i stroje cywilne. Odbywa się również turniej rycerski gdzie
mistrzowie fechtunku mogą pochwalić swoimi umiejętnościami.[14]
 |
| Dama odtwarzająca Jadwigę Jagiellonkę Źródło: http://www.montes.pl/Montes17/montes_nr_17_111.htm |
 |
| Turniej rycerski Źródło: http://www.montes.pl/Montes17/montes_nr_17_111.htm |
W 1995 roku zostało założone
Pierwsze Polskie Stowarzyszenie Turniejowe Liga Baronów[15],
którego celem jest odtwórstwo historyczne. Stworzyło nazewnictwo i zasady
stosowane do dzisiaj w odtwórstwie.[16]
Obecnie różni się między państwami
sposób odtwarzania bitew historycznych. W USA i Wielkiej Brytanii do tego używa
się metody animacyjnej, a rolę postaci historycznych odgrywają wynajęci
aktorzy. Ma to na celu zaznajomienie turystów i miejscowych z historycznymi i
narodowymi wydarzeniami lokalnymi i z ogromnym znaczeniem dla kraju.
W
krajach anglosaskich rekonstrukcja historyczna jest mniej kontrowersyjna niż na
przykład w Niemczech, gdzie kładą ogromny nacisk na dokładne przekazanie
historii i uważają inscenizacje za niepoważne przedstawienia. Osoby,
które działają w ruchu rekonstruktorskim zwane są jako Reenactors.[17]
Historozrywka (Histotainment)
Jest
to pseudonaukowe i półprawdziwe przedstawienie wydarzeń mających miejsce w
przeszłości. Częścią historozrywki są targi średniowieczne, gry multimedialne,
reality shows i parki rozrywki. Krytycy historyczni uważają, że publiczność bez
wiedzy na konkretny przedstawiany temat może mieć problem w odróżnieniu prawdy
od fikcji. W ten sposób w głowach
odbiorców tworzy się fałszywy obraz historii, który w najgorszym wypadku może
być zmieniany w zależności od tego, jaka moda, a także jakie intelektualne i
polityczne wyobrażenia panują w danym czasie.[18]
Przykładem
tego typu rozrywki może być Live Action Role Playing (LARP)[19].
LARP można podzielić na fantastyczny, gdzie osoba wciela się w postać z książki
lub filmu fantastycznego i odgrywa na żywo jej rolę, a także historyczny,
wyznacza się ramy czasowe, w których dzieje się dane wydarzenie/historia i
osoby grające wcielają się w historyczne postacie. Oczywiście w LARPie
historycznym ogromne znaczenie ma strój, maniera i wiedza historyczna, czyli
osoba ubrana w chłopskie szaty bez dworskiej maniery nie odegra księcia. Ważne
znaczenie odgrywa tu również miejsce gdzie dany LARP się odbywa. Fabuła
fantastycznego przeważnie toczy się na łonie natury, natomiast historycznego w
ruinach czy w zamkach. Przykładem LARPA historycznego, który odbywa się co roku
jest Uczta Rycerska na Zamku w Toszku.
Living history
Termin living history
określa się imprezy, które nie odwołują się do konkretnego wydarzenia z
przeszłości, a jedynie w ogólny, fikcyjny sposób wykorzystują historyczny
materiał. Tematem może być na przykład przedstawienie fikcyjnego przebiegu dnia
w średniowieczu albo budowa germańskiego grodu.[20]
Przykładem
takiej imprezy historycznej jest Oblężenie Klasztoru w Lubiążu, gdzie
rekonstruktorzy zjeżdżają się już tydzień przed inscenizacją oblężenia i
prowadzą średniowieczny tryb życia śpiąc w namiotach historycznych, jedząc
posiłki gotowane według dawnych przepisów i bawiąc się przy świecach w
akompaniamencie XIV-wiecznych pieśni.
Eksperymentalna archeologia
[...] Wspomnieć należy
również o trzecim obliczu rekonstrukcji, to jest eksperymentalnej archeologii,
która często łączy się z rekonstrukcją i living history. W ramach
eksperymentalnej archeologii pojedyncze osoby lub całe grupy współpracują –
często całe lata – z muzeami i naukowcami. Grupy te intensywnie zajmują się
nieistniejącymi już rzemiosłami i sporządzają narzędzia pracy w oparciu o
historyczne znaleziska; ich długoletnie praktyczne doświadczenia również mogą
być wykorzystane w nauce.[21]
 |
| Skansen na Wolinie Źródło: http://www.kamienskie.info/wp-content/uploads/2012/08/20120725_14-e1351354593850.jpg |
Przykładem
takiej eksperymentalnej archeologii jest Skansen na wyspie Wolin[22], który oferuje
lekcje żywej historii, naukę i pokazy wczesnośredniowiecznych rzemiosł. Działa
tam Stowarzyszenie Centrum Słowian i Wikingów Wolin – Jomsborg – Vineta.[23]
Battledisplay
Battledisplay, które
często mylone jest z rekonstrukcją, łączy w sobie kolekcjonowanie przedmiotów z
fotograficzną lub filmową inscenizacją. Jego zadaniem jest współczesna
rekonstrukcja obrazów na podstawie wojskowych zdjęć. Początków tego hobby
należy szukać w Azji, gdzie popularnością cieszyło się kolekcjonowanie miniatur
w skali 1:6.[24]
[1] http://en.wikipedia.org/wiki/File:Robin_G._Collingwood.jpg [7.02.2012]
[3] W. Nowak:..., s. 116.
[4] Ibidem, s. 130.
[5] Ibidem, s. 130-131.
[6] „Transcendentalny (z łacińskiego transcendere -
"przekraczać"), pojęcie charakterystyczne dla filozofii I.
Kanta. Oznacza, że w umyśle (podmiocie) istnieją
wyobrażenia, które przekraczają jego granice i stosują się do przedmiotów,
czyli że część naszej wiedzy odnosi się do obiektywnie istniejącego poza nami
świata.” Zob. http://portalwiedzy.onet.pl/64319,,,,transcendentalny,haslo.html
[dostęp: 10.02.2012]
[7] Ibidem, s. 140.
[8] G. Nawrat: Muzealnik – manager w Skansenie: instalacja rekonstruktorska Bitwy o
Visby jako element wystawy autorskiej [online]. [dostęp:
10.02.2012]. World Wide Web: http://www.kapitula.com.pl/muze.pdf, s. 18.
[9] „Michał Bogacki (ur. w 1977 r. w Poznaniu) - polski historyk specjalizujący się w zakresie historii wojskowości.”
Zob. http://pl.wikipedia.org/wiki/Micha%C5%82_Bogacki [dostęp:
19.02.2012]
[10] S. Markowski: Rekonstrukcje historyczne w wychowaniu
młodzieży. „Zeszyty naukowe WSOWL” 2009, nr 1 (151), s. 69.
[11] S. Markowski: Rekonstrukcje..., s. 70-71.
[14]
http://www.landshuter-hochzeit.de/witamy/ [dostęp: 10.02.2012]
[15] http://ligabaronow.pl/ [dostęp:
19.02.2012]
[16] S. Markowski: Rekonstrukcje historyczne ..., s. 69.
[17] G. Nawrat: Muzealnik – manager w Skansenie..., s. 19.
[18] Ibidem, s. 20.
[19] Ibidem, s. 21.
[20] Ibidem, s. 20.
[21] Ibidem, s. 21.
[22] http://www.jomsborg-vineta.com/mambots/content/multithumb/images/0..stories.zwiedzanie.11.12.2007%20080.jpg [dostęp: 12.02.2012]
[23]
http://www.jomsborg-vineta.com/ [dostęp: 12.02.2012]
[24] G. Nawrat: Muzealnik – manager w Skansenie..., s. 21.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz